De Peel Raamstelling.

Onder deze titel hield Theo Schers uit Weert een lezing voor de leden op 19 april 2022. Dit was ivm corona exact 2 jaar na de laatst gehouden bijeenkomst.

De Peel-Raamstelling was een Nederlandse verdedigingslinie die in 1939 werd aangelegd en al op 10 mei 1940, de eerste Nederlandse oorlogsdag is gevallen. De stelling begon in Grave bij het riviertje de Raam en liep door de Peel richting Ospel, Nederweert en Weert tot aan Budel-Dorplein.

In de winter van 1939-1940 krijgen de inwoners van Weert en Nederweert te maken met een serie kleine bouwactiviteiten, bijna uitsluitend langs het kanaal. Het handelt zich hierbij om allerlei militaire objecten, versterkingen, kazematten, tankversperringen., dat alles in het kader van de aanleg van de zogenaamde Peel-Raamstelling. Die stelling dient een eventuele aanval van Duitsland op zuidelijk Nederland te vertragen.

Een van vier S-kazematten (Stekelvarkens) tegen het talud van de weg naar Helmond in Nederweert.

Schuttersputje van beton bij de Wetering.

De twee bouwcampagnes binnen het Vak Weert geïllustreerd in mei 1940: De rechter is een bouwsel van de Peeldivisie, de linker, een B-kazemat, ontwerp van de genie. De kazemat maakt flankerend vuur mogelijk achter de peeldivisiekazemat langs. Was dat niet het geval en zou de laatstgenoemde het schootsveld van de B-kazemat hebben gehinderd dan was hij wellicht afgebroken moeten worden. Beide bouwsels liggen nu nog steeds aan de Helmondse weg nabij het viaduct van de A2.

De Peel-Raamstelling in het vak Weert

De stelling loopt van het riviertje de Raam bij Grave tot de Belgische grens bij Budel-Dorplein. Nederweert en Weert vallen onder het vak Weert. Dit vak neemt in de totale linie een unieke positie in omdat de stelling er in bestaande bebouwing komt te liggen en de verantwoordelijke militaire eenheid op eigen houtje betonversterkingen bouwt.

Maar voor het zover komt hebben al enkele jaren eerder, in 1936, al betonnen kolossen ten zuidwesten van het dorp verrezen. In het kader van wat heet de Strategische Beveiliging – een plan om Nederland te wapenen tegen een plotselinge overval – zijn vijf grote kazematten gebouwd. Daarmee moeten de strategisch belangrijke overgangen over de kanalen bij Nederweert beschermd worden. Drie daarvan liggen op het eilandje en twee aan de westelijke kanaaloever van de Zuid-Willemsvaart. Slechts een ligt er nog.

In 1939 worden deze kazematten, gelijk met de versperringen opgenomen in de Peel-Raamstelling.

Omdat de bouw van de al eerder geplande kazematten voor het vak Weert pas begin 1940 aan de beurt is begint de in dit vak gelegen eenheid, de Peeldivisie, al in de winter van 1939-1940 met de bouw van betonnen kazematten en versperringen. De kazematten zijn gebaseerd op eigen ontwerpen, veelal afgeleid van de voorschriften voor veldversterkingen van hout en zandzakken, en uitgevoerd door lokale ondernemers, verrijzen in die winter tientallen kleine bouwsels. Die worden gecamoufleerd met bakstenen of andere materialen, vaak ook beschilderd met raampjes en bloemetjes om zoveel mogelijk opgenomen te worden in de bestaande bebouwing. Het zijn deze bouwsels, die we op ander plekken in de Peel-Raamstelling niet tegenkomen en die het vak Weert zo interessant en uniek maken. Meer dan dertig worden er gebouwd, vaak te vinden op particulier terrein, tegen een huis gebouwd of achter in de tuin.

Op 9 maart 1940 wordt dan eindelijk het contract getekend voor de bouw van de 43 kazematten die door de genie (Bureau Stellingbouw) zijn ontworpen, de zogenaamde S-kazemat en de B-kazemat. En de variaties daarop. Het is de tweede bouwcampagne binnen het Vak Weert .

Tegenwoordig rest slechts nog een handjevol van deze kazematten en de zogenaamde aspergeversperringen, tastbare herinneringen aan de spanningsvolle periode net voor de Tweede Wereldoorlog en de dag van de Duitse inval, 10 mei 1940.

Tekst Theo Schers en foto’s J. van der Steen en Gemeentearchief Weert