“Het gebruik van geld in Limburg (1770-1839)” door dr. Joost Welten op 6 december 2011

Tekst: L. Vossen-Creemers, foto’s: T. Geuns

Had de eerste lezing als onderwerp de soldaten van Napoleon uit onze omgeving, deze keer zou het over geld gaan, wat de meesten onder ons toch wel interesseert.

Joost Welten had als voorbereiding op zijn lezing de volgende tekst gestuurd:

Terwijl de Tweede Kamer nog onderzoek doet naar de financiële crisis van 2008, woedt er al lang weer een nieuwe financiële crisis, ditmaal rond de euro. Geld blijkt geen neutraal medium te zijn dat vanzelf rolt. Alleen in specifieke omstandigheden vervult geld min of meer de rol die wij ervan verwachten.

Dit roept de vraag op, hoe geld in het verleden functioneerde. Op het eerste gezicht leek het vroeger gemakkelijk, met goud- en zilvergeld dat letterlijk zijn gewicht in edelmetaal waard was. Zolang men over een goede weegschaal beschikte, kon er niets misgaan, nietwaar?

De historische werkelijkheid was anders – vooral chaotischer. De overheid had slechts een zeer beperkte grip op de muntcirculatie en zag het niet als haar taak om dagelijkse betalingen te faciliteren. Het sprak dan ook helemaal niet vanzelf dat er voldoende muntgeld voorhanden was. Banken waren er niet, enkele wissel- en handelsbanken in grote steden uitgezonderd. Nergens konden particulieren hun geld in deposito afgeven, zodat ze thuis een veilige plek moesten zoeken voor hun spaarcenten. Bovenal werd een verbijsterende diversiteit aan muntsoorten door elkaar gebruikt.

Hoe het dagelijkse betalingsverkeer functioneerde in de vroegmoderne samenleving, is nooit onderzocht. Numismaten richten zich voornamelijk op de productie van munten en niet op het gebruik ervan. Historici hebben vooral aandacht voor het grote geld van bankiers en groothandelaren die hun transacties bij voorkeur verrichtten via wisselbrieven en girale vormen van betaling. Hoe meer dan 99% van de bevolking met geld omging, blijft op deze manier buiten ons blikveld. Joost Welten is bezig om deze onbekende wereld van het geld te ontsluieren. Hij laat het publiek op deze avond zien hoe mensen tweehonderd jaar geleden worstelden met slecht geld en goed geld, met geld in rolletjes, zakjes en kisten, met kassemannekes en vetmantjes en met vele andere soorten munten.

Het was een zeer boeiende lezing. Vooral omdat hij bij zijn onderzoek gebruik had gemaakt van de in de archieven gevonden aktes, verslagen en dagboeken die handelen over onze omgeving. Limburg was in de 18e eeuw opgedeeld over diverse vorstendommen waardoor hier alle variaties aan mogelijke munten voorkwamen, wat voor onze voorouders schijnbaar geen probleem was. Duidelijk was ook dat we voor een biertje “slecht geld” nodig hadden en dat we dank zij de huidige banken rustig kunnen slapen en niet bang hoeven te zijn voor ons geld dat we b.v. in een tabakspot zouden bewaren.

Na afloop van de door 65 personen bijgewoonde lezing werd Joost door de voorzitter dan ook hartelijk bedankt. We zien een volgende lezing met belangstelling tegemoet want dank zij zijn uurwerk in de archieven zullen er nog veel onderwerpen hiervoor in aanmerking komen.

Meer gegevens over door dr. Joost Welten

Historicus Joost Welten promoveerde in 2007 aan de Universiteit Utrecht op een studie naar de invoering van de militaire dienstplicht in de Franse tijd. Dit onderzoek resulteerde in het boek: In dienst voor Napoleons Europese droom. De verstoring van de plattelandssamenleving in Weert (Leuven 2007). De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen bekroonde dit boek in 2009 met de De la Court-prijs.

In 2010 verzorgde Joost Welten de Van Gelderlezing in het Geldmuseum in Utrecht. Daarin presenteerde hij voor het eerst zijn onderzoek naar de geschiedenis van het geld.

In oktober 2011 verscheen een nieuw boek van de hand van Joost Welten en Johan De Wilde: Met Napoleon naar Moskou. Het betreft de memoires van Joseph Abbeel, die als gewone soldaat de veldtocht naar Rusland meemaakte en deze huiveringwekkende tocht overleefde.