Geschiedenis van de Geneeskunde

Heemkundevereniging Nederweert lezing door Hein Jansen, dd. 15-maart-2011

Tekst : L. Vossen-Creemers, foto’s: T. Geuns

Voorafgaande aan de lezing werd de jaarvergadering gehouden. De vergadering werd bijgewoond door 83 leden. Tijdens de jaarvergadering werd Theo Burgers door de leden benoemd als bestuurslid. Er was volgens het rooster niemand aftredend.

Hierna hield Hein Jansen een voordracht over ‘De Geschiedenis van de Geneeskunde’; een thema dat hem op het lijf geschreven is want zowel Hein als zijn vader waren actief als huisarts in Nederweert!

In vogelvlucht heeft Hein ons laten zien hoe

de geneeskunde zich ontwikkeld heeft.

Ziekten zijn zo oud als de mensheid en waren altijd met veel magie omgeven en vaak onderdeel van de religie.

Ruim 3000 jaar voor onze jaartelling was in China de farmacie al ver ontwikkeld. Daarnaast ontwikkelden zij de acupunctuur en begrippen als Yin en Yang om ziektes te genezen.

In het oude Egypte (vanaf 1550 v Chr) ging men er vanuit dat ziekte een verstoring was van het leven in vrede met de goden, geesten en doden. De behandeling van zieken was dan ook voorbehouden aan de priesters. De staf die tijdens een bezwering in een slang verandert, is ook nu nog het symbool voor de medicus.

In Griekenland ontwikkelde zich de geneeskunde omdat men uitging van wat men bij de zieken observeerde. Hippocrates (460-370 v Chr) geldt nog steeds als de vader van de geneeskunde. En alle artsen leggen ook nu nog na hun artsexamen de eed of gelofte af die gebaseerd is op de eed van Hippocrates.

Door de opkomst van het Romeinse Rijk (100 v Chr- 400 na Chr) verplaatste zich de ontwikkeling naar Rome en hier ontstond een receptenboek dat tot in de 18e eeuw gold als het standaardwerk op het gebied van de farmacologie.

In zijn boeiende voordracht  gaf  Hein ook informatie typisch voor Nederweert zoals de introductie van penicilline die zijn vader tijdens de laatste oorlogsdagen in het al bevrijde België ging ophalen om een doodzieke Nederweertenaar van zijn longontsteking te genezen.

Of  hoe de anticonceptiepil in de eerste jaren door de dokter persoonlijk verstrekt werd op het spreekuur en later in de apotheek aan een aparte balie in een blanco doosje.

Hierna lag de ontwikkeling van de geneeskunde lange tijd stil, dit ondanks de opkomst van de diverse universiteiten, die echter vooral bestemd waren om op te leiden tot kerkelijke ambten.

De kerk had zich tegen bloed verklaard, dus het snijden in dode lichamen werd overgelaten aan chirurgijnen.

Zieken zochten hun genezing in aflaten of ceremonies als duivelsuitdrijving

In de Renaissance en de opkomst van Humanisme ontstaat een hernieuwde belangstelling voor de antieke geneeskunst en hierop voortbouwend, ontwikkelde zich de anatomie.

Daarnaast zocht men naar toepassing van andere wetenschappen in de geneeskunde, die daardoor een nieuwe bloeiperiode tegemoet ging.

Ook de chemie deed haar intrede en met hulpmiddelen als de microscoop ontrafelde men de lichaamsfuncties zoals bloedsomloop, nieren, bloedlichaampjes.

Met de benoeming van Herman Boerhaave als hoogleraar aan de Leidse universiteit werden in de 18e eeuw zowel de mechanica, de natuurkunde en de chemie, de peilers van het medisch denken. Als gastdocent zorgt hij voor de verspreiding van de kennis door Europa. De ontwikkelingen gaan dan snel en de statistiek komt in beeld om de effectiviteit van behandelingen te meten.

Na de Franse Revolutie begin 19e eeuw nam de wetenschap in het algemeen een grote vlucht, dus ook de geneeskunde. Naast klinische observatie gaat men actief in laboratoria op zoek om de oorzaak van ziektes te ontdekken en geneesmiddelen te ontwikkelen.

De grote doorbraak is de introductie van de narcose waarna grote operaties mogelijk worden. De eerste maag- en blindedarmoperatie worden uitgevoerd. De Nederlander Eijkman die in Indonesië een vitaminetekort als veroorzaker van beriberi ontdekt.

De 20e eeuw. Einthoven ontwikkelt zijn electrocardiograaf en daarmee doet de elektronica zijn intrede in de geneeskunde.

De opkomst van de industrie om geneesmiddelen op grote schaal te bereiden, zoals het poliovaccin waardoor het wereldwijd mogelijk is om polio te bestrijden.

De ontrafeling van de DNA structuur als drager van de erfelijke eigenschappen in alle bekende organismen.

En tot slot 1963 waar dokter Barnard in Kaapstad de eerste harttransplantatie uitvoert.